PRACA PRZEGLĄDOWA
Języki migowe jako języki naturalne.
Dane biolingwistyczne
1
Instytut Językoznawstwa UAM
Data publikacji: 05-11-2020
Now Audiofonol 2012;1(1):19-27
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Mimo iż dane naukowe jednoznacznie wskazują, że języki migowe są pełnoprawnymi językami naturalnymi, niektórzy językoznawcy nadal postrzegają gramatykę jako projekcję linearnych struktur dźwiękowych na oś znaczeń. Tym samym ignorują
istnienie kilkuset języków, które korzystają z innego kanału niż słuchowo-głosowy. Niniejszy artykuł stanowi przegląd literatury psycho- i neurolingwistycznej dotyczącej naturalnego charakteru języków migowych. W zarysie omówiono rolę gestów
w ewolucji języka oraz założenia koncepcji ucieleśnienia (embodiment). Szczególną uwagę poświęcono zagadnieniom przyswajania języków migowych, ich neuronalnego przetwarzania oraz spontanicznego powstawania. W szczególności autor pisze o roli
gaworzenia manualnego oraz wskazuje, iż płaszczyzna skroniowa nie ma charakteru unimodalnego, jak do tej pory sądzono.
REFERENCJE (75)
1.
Aboitiz F., García R.R., Bosman C., Brunetti E.: Cortical memory mechanisms and language origins. Brain Lang, 2006; 98: 40–56.
2.
Allott R.: The motor theory of language. [W:] von Raffler-Engel W., Wind J., Jonker A. (red.) Studies in Language Origins, Vol. 2. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, 1991; 123–57.
3.
Arbib M.A.: From monkey-like action recognition to human language: An evolutionary framework for neurolinguistics. Behav Brain Sci, 2005; 28: 105–67.
4.
Aronoff M., Meir I., Padden C., Sandler W.: Morphological Universals and the Sign Language Type. [W:] G. Booj, J. van Marle (red.) Yearbook of morphology 2004. Dordrecht/Boston: Kluwer Academic Publishers, 2004; 19–39.
5.
Aronoff M., Meir I., Padden C., Sandler W.: Language is shaped by the body. Behav Brain Sci, 2008; 31: 509–11 (komentarz do Christiansen, Chater 2008).
6.
Bavelier D., Brozinsky C., Tomann A. i wsp.: Impact of early deafness and early exposure to sign language on the cerebral organization for motion processing. J Neurosci, 2001; 21(22): 8931–42.
7.
Bavelier D., Corina D., Jezzard P i wsp.: Hemispheric specialization for English and ASL: left invariance-right variability. Neuroreport, 1998; 9(7): 1537–42.
8.
Bellugi U., Klima E.S., Poizner H.: Sign language and the brain. Research Publications – Association for Research in Nervous and Mental Disease, 1998; 66: 39–56.
9.
Bellugi U., Poizner H., Klima E.S.: Brain organization for language: clues from sign aphasia. Hum Neurobiol, 1983; 2(3): 155–70.
10.
Bellugi U., Poizner H., Klima E.S.: Language, modality and the brain. Trends Neurosci, 1998; 12(10): 380–88.
11.
Casasanto D.: Embodiment of abstract concepts: good and bad in right- and left-handers. J Exp Psychol Gen, 2009; 138(3): 351–67.
12.
Casasanto D., Chrysikou E.G.: When left is “right”: motor fluency shapes abstract concepts. Psychol Sci, 2011; 22(4): 419–22.
13.
Chomsky: Minimalist inquiries: the framework. [W:] Martin R., Michaels D., Uriagereka J. (red.) Step by Step: Essays on Minimalist Syntax in Honor of Howard Lasnik. Cambridge, MA: MIT Press, 2000.
14.
Christiansen M.H., Chater N.: Language as Shaped by the Brain. Behav Brain Sci, 2008; 31: 489–509.
15.
Coelho C.A., Duffy R.J., Purdy M.H.: Communication skills in an aphasic deaf adult. Arch Phys Med Rehabil, 1989; 70(2): 159–61.
16.
Coppola M., Newport E.L.: Grammatical Subjects in home sign: Abstract linguistic structure in adult primary gesture systems without linguistic input. Proc Natl Acad Sci USA, 2005; 102(52): 19249–53.
17.
Corballis M.C.: From mouth to hand: gesture, speech, and the evolution of right-handedness. Behav Brain Sci, 2003; 26(2): 199–208.
18.
Corina D.P., Bellugi U., Reilly J.: Neuropsychological studies of linguistic and affective facial expressions in deaf signers. Lang Speech, 1999; 42(Pt 2–3): 307–31.
19.
Damasio A.R.: Błąd Kartezjusza. Emocje, rozum i ludzki mózg. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 1999.
20.
Damasio A., Bellugi U., Damasio H i wsp.: Sign language aphasia during left-hemisphere Amytal injection. Nature, 1986; 322(6077): 363–65.
21.
Deacon T.W.: The Symbolic Species: The Co-evolution of Language and the Brain. New York: W.W. Norton, 1997.
22.
Fouts R.S.: Communication with Chimpanzees. [W:] Kurth G., Eibl-Eibesfeldt I. (red.) Hominisation and Behavior. Stuttgart: Gustav Fisher Verlag, 1975.
23.
Fouts R.S., Mills S.T.: Najbliżsi krewni. Jak szympansy uświadomiły mi, kim jesteśmy. Poznań: Media Rodzina, 1999.
24.
Frank M.J., Loughry B., O’Reilly R.C.: Interactions between frontal cortex and basal ganglia in working memory: a computational model. Cogn Affective Behav Neurosci, 2001; 1: 137–60.
25.
Gardner R.A., Gardner B.T.: Teaching Sign Language to a Chimpanzee. Science, 1969; 165: 664–72.
26.
Gardner R.A., Gardner B.T., Van Cantfort T.E. (red.): Teaching Sign Language to Chimpanzees. Albany: State University of New York Press, 1989.
27.
Gleason J.B., Bernstein Ratner N.: Psycholingwistyka. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2005.
28.
Goldin-Meadow S.: What children contribute to language-learning. Sci Prog, 1999; 82(Pt 1): 89–102.
29.
Goldin-Meadow S., Mylander C.: Gestural communication in deaf children: noneffect of parental input on language development. Science, 1983; 221(4608): 372–74.
31.
Gorzelańczyk E.J., Nowakowski P.: Pamięć, świadomość i biologiczne podłoże pochodzenia języka. Investigationes Linguisticae, 1999; 7: 161–72.
32.
Hauser M.D., Chomsky N., Fitch W.T.: The faculty of language: what is it, who has it, and how did it evolve? Science, 2002; 298(5598): 1569–79.
33.
Havas D.A., Glenberg A.M., Gutowski K.A i wsp.: Cosmetic use of botulinum toxin-a affects processing of emotional language. Psychol Sci, 2010; 21(7): 895–900.
34.
Hobaiter C., Byrne R.W.: The gestural repertoire of the wild chimpanzee. Anim Cogn, 2001; 1–23. doi: 10.1007/s10071-011-0409-2.
35.
Hurford J.R.: Language beyond our grasp: what mirror neurons can, and cannot, do for language evolution. [W:] Kimbrough Oller D., Griebel U. (red.) Evolution of Communication Systems: A Comparative Approach. The Vienna Series in Theoretical Biology, MIT Press, Cambridge MA: 2004; 297–313.
36.
Jones M.L., Quigley S.P.: The acquisition of question formation in spoken English and American sign language by two hearing children of deaf parents. J Speech Hear Disord, 1979; 44(2): 196–208.
37.
Kegl J., Senghas A., Coppola M.: Creation through contact: Sign language emergence and sign language change in Nicaragua. [W:] Language creation and language change: Creolization, diachrony, and development. DeGraff M. (red.) MIT Press, 1999; 179–237.
38.
Kimura D., Battison R., Lubert B.: Impairment of nonlinguistic hand movements in a deaf aphasic. Brain Lang, 1976; 3(4): 566–71.
39.
Krysiak A.P.: Perspektywa bio- i neurolingwistyczna jako nowa determinanta w badaniach nad językiem. [W:] Mikołajczyk B., Taborek J., Zabrocki W. (red.): Język w Poznaniu 1. Poznań: Wydawnictwo Rys, 2010; 97–118.
40.
Krysiak A.P.: Język jako element rozszerzonego fenotypu. Przyczynek do aplikacji koncepcji rozszerzonego fenotypu w badaniach nad językiem. [W:] Juszczyk K., Mikołajczyk B., TaborekJ., Zabrocki W. (red.) Język w Poznaniu 2. Poznań: Wydawnictwo Rys, 2011; 95–105.
41.
Krysiak A.P.: Zaburzenia języka, mowy i komunikacji w chorobie Parkinsona. Neuropsychiatria i Neuropsychologia, 2011; 6(1): 36–42.
42.
Laskowska I., Ciesielski M., Gorzelańczyk E.J.: Udział jąder podstawy w regulacji funkcji emocjonalnych. Neuropsychiatria i Neuropsychologia, 2008; 3(3–4): 107–15.
43.
Laskowska I., Gorzelańczyk E.J.: Rola jąder podstawy w regulacji funkcji poznawczych. Neuropsychiatria i Neuropsychologia, 2009; 4(1): 26–35.
44.
Liberman A.M., Cooper F.S., Shankweiler D.P., Studdert-Kennedy M.: Perception of the speech code. Psychol Rev, 1967; 74(6): 431–61.
45.
Liberman A.M., Mattingly I.G.: The motor theory of speech perception revised. Cognition, 1985; 21: 1–36.
46.
Łuria A.R.: Zaburzenia wyższych czynności korowych wskutek ogniskowych uszkodzeń mózgu. Wprowadzenie do neuropsychologii. Warszawa: PWN, 1967.
47.
MacSweeney M., Capek C.M., Campbell R., Woll B.: The signing brain: the neurobiology of sign language. Trends Cogn Sci, 2008; 12(11): 432–40.
48.
Meier R.: Language acquisition by Deaf children. American Scientist, 1991; 79: 60–70.
49.
Morgan G., Kegl J.: Nicaraguan Sign Language and Theory of Mind: the issue of critical periods and abilities. J Child Psychol Psychiatry, 2006; 47(8): 811–19.
50.
Newman A.J., Supalla T., Hauser P i wsp.: Dissociating neural subsystems for grammar by contrasting word order and inflection. Proc Natl Acad Sci USA, 2010; 107(16): 7539–44.
51.
Newman A.J., Supalla T., Hauser P. i wsp.: Prosodic and narrative processing in American Sign Language: an fMRI study. Neuroimage, 2010; 52(2): 669–76.
53.
Nowak M.A.: Evolutionary biology of language. Phil Trans R Soc Lond B, 2000; 355: 1615–22.
54.
Nowak M.A., Krakauer D.C.: The evolution of language. Proc Natl Acad Sci U S A, 1999; 96: 8028–33.
55.
Nowakowski P.: Emocjonalne podłoże wypowiedzi językowych. Zarys problematyki z perspektywy biolingwistyki. [W:] Nowak P., Nowakowski P. (red.) Język, Komunikacja, Informacja. Tom I. Poznań: Sorus: 2006; 143–55.
56.
Petitto L.A.: Are signed languages “real” languages? Evidence from American Sign Language and Langue des Signes Québecoise. Signpost (International Quarterly of the Sign Linguistics Association), 1994; 7(3): 1–10.
57.
Petitto L.A.: On The Biological Foundations of Human Language. [W:] Emmorey K. and Lane H. (red.) The signs of language revisted: An anthology in honor of Ursula Bellugi and Edward Klima. Mahway, N.J.: Lawrence Erlbaum Assoc. Inc., 2000.
58.
Petitto L.A., Katerlos M., Levy B.G i wsp.: Bilingual signed and spoken language acquisition from birth: Implications for mechanisms underlying bilingual language acquisition. J Child Lang, 2001; 28: 453–96.
59.
Petitto L.A., Marentette P.F.: Babbling in the manual mode: Evidence for the ontogeny of language. Science, 1991; 251: 1483–96.
60.
Petitto L.A., Zatorre R.J., Gauna K. i wsp.: Speech-like cerebral activity in profoundly deaf people processing signed languages: implications for the neural basis of human language. Proc Natl Acad Sci USA, 2000; 97(25): 13961–66.
62.
Pinker S, Jackendoff R.: The faculty of language: what’s special about it? Cognition, 2005; 95: 201–36.
63.
Poizner H, Klima E, Bellugi U: What the hands reveal about the brain. Cambridge, MA: MIT Press, 1987.
64.
Pollick AS, de Waal FBM: Ape gestures and language evolution. Proc Natl Acad Sci USA, 2007: 104(19): 8184–89.
65.
Reed J.L.: Aphasia and Language Functioning of the Deaf. Am Ann Deaf, 1971; 116(4): 420–26.
66.
Rizzolatti G., Arbib M.A.: Language within our grasp. Trends Neurosci, 1998; 21(5): 188–94.
67.
Sacks O.: Mężczyzna, który pomylił swoją żonę z kapeluszem. Poznań: Zysk i S-ka., 2008.
68.
Saito K., Otsuki M., Ueno S.: Sign language aphasia due to left occipital lesion in a deaf signer. Neurology, 2007; 69(14): 1466–68.
69.
Sandler W., Meir I., Padden C., Aronoff M.: The emergence of grammar: Systematic structure in a new language. Proc Natl Acad Sci USA, 2005; 102(7): 2661–65.
70.
Senghas A.: Language Emergence: Clues from a New Bedouin Sign Language. Curr Biol, 2005; 15(12): R463–65.
71.
Senghas A., Coppola M.: Children creating language: how Nicaraguan sign language acquired a spatial grammar. Psychol Sci, 2001; 12(4): 323–28.
72.
Senghas A., Kita S., Özyürek A.: Children creating core properties of language: Evidence from an emerging sign language in Nicaragua. Science, 2004; 305(5691): 1779–82.
73.
Świdziński M.; Języki migowe. [W:] Gałkowski T., Szeląg E., Jastrzębowska G. (red.) Podstawy neurologopedii. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego: 2005; 679–692.
74.
Vihman M.M.: The role of mirror neurons in the ontogeny of speech. [W:] Stamenov M., Gallese V. (red.) Mirror neurons and the evolution of brain and language. Amsterdam: John Benjamins: 2002; 305–14.
75.
Volterra V., Caselli M.C.: First stage of language acquisition through two modalities in deaf and hearing children. Ital J Neurol Sci, 1986; 5(Suppl): S109–15.
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
