PRACA PRZEGLĄDOWA
Percepcja czasu – przegląd modeli teoretycznych i metod
badań
1
Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, Światowe Centrum Słuchu, Warszawa/Kajetany
Data publikacji: 29-10-2020
Autor do korespondencji
Anna Oroń
Światowe Centrum Słuchu, ul. Mokra 17, Kajetany, 05-830 Nadarzyn, e-mail: anna.oron@gmail.com
Światowe Centrum Słuchu, ul. Mokra 17, Kajetany, 05-830 Nadarzyn, e-mail: anna.oron@gmail.com
Now Audiofonol 2016;5(1):15-22
SŁOWA KLUCZOWE
STRESZCZENIE
Percepcja czasu jest zagadnieniem badanym od ponad 100 lat przez przedstawicieli wielu dyscyplin naukowych. Uważa się,
że postrzeganie czasu stanowi kluczową funkcję, która leży u podłoża innych procesów poznawczych. W niniejszej pracy zostały przedstawione modele teoretyczne dotyczące percepcji czasu, począwszy od modeli opartych na badaniach behawioralnych z lat 60. XX wieku, po współczesne modele oparte na badaniach neuroobrazowych. Zaprezentowane zostały niektóre nurty badawcze starające się rozwikłać zagadkę postrzegania czasu, między innymi omówiono relację pomiędzy percepcją
czasu a wiekiem i mową. Opisano neurobiologiczne podłoże tego zjawiska oraz przykładowe metody badania percepcji czasu.
Artykuł stanowi próbę przybliżenia czytelnikowi tematyki percepcji czasu, która mimo że nieuchwytna i ulotna stanowi fundamentalny wymiar życia ludzkiego.
FINANSOWANIE
Artykuł powstał w związku z realizacją projektu „Zintegrowany system narzędzi do diagnostyki i telerehabilitacji schorzeń narządów
zmysłów (słuchu, wzroku, mowy, równowagi, smaku, powonienia)”
INNOSENSE, współfinansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach Programu STRATEGMED.
REFERENCJE (65)
1.
Matthews WJ, Meck WH. Time perception: the bad news and the good. Wiley Interdiscip Rev Cogn Sci, 2014; 5(4): 429–46.
2.
Eagleman DM, Tse PU, Buonomano D, Nobre ACh, Holcombe AO. Time and the brain: How subjective time relates to neural time. J Neurosci, 2005; 25(45): 10369–71.
3.
Mauk MD, Buonomano DV. The neural basis of temporal processing. Annu Rev Neurosci, 2004; 27: 307–40.
4.
Wittmann M, van Wassenhove V. The experience of time: neural mechanisms and the interplay of emotion, cognition and embodiment. Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci, 2009; 364: 1809–13.
5.
Droit-Volet S, Meck WH. How emotions colour our perception of time. Trends Cogn Sci, 2007; 11(12): 504–13.
6.
Tucci V, Buhusi CV, Gallistel R, Meck WH. Towards an integrated understanding of the biology of timing. Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci, 2014; 369(1637): 20120470.
7.
Block RA, Grondin S. Timing and time perception: A selective review and commentary on recent reviews. Front Psychol, 2014; 5: 648.
8.
Szeląg E, Kanabus M, Kołodziejczyk I, Kowalska J, Szuchnik J. Individual differences in temporal information processing in humans. Neurobiol Exp (Wars), 2004; 64: 349–66.
11.
Pöppel E. Temporal mechanisms in perception. Int Rev Neurobiol., 1994; 37: 185–202.
12.
Pöppel E. A hierarchical model of temporal perception. Trends in Cognitive Sciences, 1997; 1(2): 56–61.
13.
Pöppel E. Time perception. W: Adelman G, red. Encyclopedia of Neuroscience. Boston: Birkhäuser, 1987; s. 1215–16.
15.
Pöppel E. Lost in time: A historical frame, elementary processing units and the 3-second window. Neurobiol Exp (Wars), 2004; 64(3), 295–302.
16.
Szeląg E, Kowalska J. „Zegar” naszego mózgu a kształtowanie percepcji słuchowej. Kosmos, 1998; 47: 277–87.
17.
Szeląg E. Mechanizmy percepcji czasu podstawą procesów świadomości. W: Jarymowicz M, Ohme RK, red. Natura automatyzmów: dyskusje interdyscyplinarne. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii; 2002, s. 57–66.
18.
Szeląg E. Czy mózg potrzebuje „zegara”? Mechanizmy przeżywania czasu podstawą naszej świadomości. W: Sędek G, Bedyńska S, red. Życie na czas. Perspektywy badawcze postrzegania czasu. Warszawa: PWN; 2010, s. 189–230.
19.
Pöppel E. Pre-semantically defined temporal windows for cognitive processing. Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci, 2009; 364(1525): 1887–96.
20.
Pöppel E, Logothetis N. Neuronal oscillations in the brain. Discontinuous initiations of pursuit eye movements indicate a 30-Hz temporal framework for visual information processing. Naturwissenschaften, 1986; 73(5): 267–68.
21.
Szymaszek A, Szeląg E, Śliwowska M. Auditory perception of temporal order in humans: the effect of age, gender, listener practice and stimulus presentation mode. Neurosci Lett, 2006; 403(1–2): 190–94.
22.
Szymaszek A, Sereda M, Pöppel E, Szeląg E. Individual differences in the perception of temporal order: the effect of age and cognition. Cogn Neuropsychol, 2009; 26(2): 135–47.
23.
Kiss M, Cristescu T, Fink M, Wittmann M. Auditory language comprehension of temporally reversed speech signals in native and non-native speakers. Acta Neurobiol Exp (Wars), 2008, 68(2): 204–13.
24.
Szeląg E. Temporal integration of the brain as studied with the metronome paradigm. W: Atmanspacher H, Ruhnau E, red. Time, Temporality, Now. Berlin: Springer; 1997, s. 107–20.
25.
Wittmann M, v. Steinbüchel N, Szeląg E. Hemispheric specialization for self-paced motor sequences. Brain Res Cogn Brain Res, 2001; 10(3): 341–44.
26.
Karmarkar UR, Buonomano DV. Timing in the absence of clocks: encoding time in neural network states. Neuron, 2007; 53(3): 427–38.
27.
Creelman CD. Human discrimination of auditory duration. J Acoust Soc Am, 1962; 34: 582–93.
28.
Church RM. Properties of the internal clock. Ann N Y Acad Sci, 1984; 423: 566–82.
29.
Treisman M. Temporal discrimination and the indifference interval: Implications for a model of the ‘internal clock’. Psychological Monographs, 1963; 77: 1–31.
30.
Wittmann M. Time perception and temporal processing levels of the brain. Chronobiol Int, 1999; 16(1): 17–32.
31.
Rammsayer TH, Brandler S. Aspects of temporal information processing: a dimensional analysis. Psychol Res, 2004; 69(1–2): 115–23.
32.
Ulrich R, Nitschke J, Rammsayer T. Crossmodal temporal discrimination: assessing the predictions of a general pacemaker-counter model. Percep Psychophys, 2006; 68(7): 1140–52.
33.
Ortega L, Lopez F, Church RM. Modality and intermittency effects on time estimation. Behav Processes, 2009; 81(2): 270–73.
34.
Stauffer CC, Haldemann J, Troche SJ, Rammsayer TH. Auditory and visual temporal sensitivity: Evidence for a hierarchical structure of modality-specific and modality-independent levels of temporal information processing. Psychol Res, 2012; 76(1): 20–31.
35.
Buhusi CV, Meck WH. What makes us tick? Functional and neural mechanisms of interval timing. Nat Rev Neurosci, 2005; 6(10): 755–65.
36.
Durstewitz D. Self-organizing neural integrator predicts interval times through climbing activity. J Neurosci, 2003; 23(12): 5342–53.
37.
Reutimann J, Yakovlev V, Fusi S, Senn W. Climbing neuronal activity as an event based cortical representation of time. J Neurosci., 2004; 24(13): 3295–303.
38.
Miall C. The storage of time intervals using oscillating neurons. Neural Comput., 1989; 1: 359–71.
39.
Matell MS, Meck WH. Cortico-striatal circuits and interval timing: coincidence detection of oscillatory processes. Brain Res Cogn Brain Res, 2004; 21(2): 139–70.
40.
van Rijn H, Gu BM, Meck WH. Dedicated clock/timing-circuit theories of time perception and timed performance. Adv Exp Med Biol, 2014; 829: 75–99.
41.
Gu BM, van Rijn H, Meck WH. Oscillatory multiplexing of neural population codes for interval timing and working memory. Neurosci Biobehav Rev, 2015; 48: 160–85.
42.
Lewandowska M, Piątkowska-Janko E, Bogorodzki P, Wolak T, Szeląg E. Changes in fMRI BOLD response to increasing and decreasing task difficulty during auditory perception of temporal order. Neurobiol Learn Mem, 2010; 94(3): 382–91.
43.
Rubia K, Smith A. The neural correlates of cognitive time management: A review. Acta Neurobiol Exp (Wars), 2004; 64(3): 329–40.
44.
Coull JT, Davranche K, Nazarian B, Vidal F. Functional anatomy of timing differs for production versus prediction of time intervals. Neuropsychologia, 2013; 51(2): 309–19.
45.
Coull JT, Cheng RK, Meck WH. Neuroanatomical and neurochemical substrates of timing. Neuropsychopharmacology, 2011; 36(1): 3–25.
46.
Meck WH, Penney TB, Pouthas V. Cortico-striatal representation of time in animals and humans. Curr Opin Neurobiol, 2008; 18(2): 145–52.
47.
Livesey AC, Wall MB, Smith AT. Time perception: manipulation of task difficulty dissociates clock functions from other cognitive demands. Neuropsychologia, 2007; 45(2): 321–23.
48.
Pouthas V, George N, Poline JB, Pfeuty M, Vandemoorteele PF, Hugueville L i wsp. Neural network involved in time perception: an fMRI study comparing long and short interval estimation. Hum Brain Mapp, 2005; 25(4): 433–41.
49.
Nenadic I, Gaser C, Volz HP, Rammsayer T, Häger F, Sauer H. Processing of temporal information and the basal ganglia: New evidence from fMRI. Exp Brain Res, 2003; 148(2): 238–46.
50.
Jones CR, Jahanshahi M. The substantia nigra, the basal ganglia, dopamine and temporal processing. J Neural Transm Suppl, 2009; 73: 161–71.
51.
Lewandowska M, Bekisz M, Szymaszek A, Wrobel A, Szelag E. Towards electrophysiological correlates of auditory perception of temporal order. Neurosci Lett, 2008; 437(2): 139–43.
52.
Rammsayer TH. Differences in duration discrimination of filled and empty auditory intervals as a function of base duration. Atten Percept Psychophys., 2010; 72(6): 1591–600.
53.
Bao Y, Fang Y, Yang T, Wang L, Szymaszek A, Szelag E. Auditory perception of temporal order: A comparison between tonal language speakers with and without non-tonal language experience. Acta Neurobiol Exp (Wars), 2014; 74(1): 98–103.
54.
Bao Y, Szymaszek A, Wang X, Oron A, Pöppel E, Szelag E. Temporal order perception of auditory stimuli is selectively modified by tonal and non-tonal language environments. Cognition, 2013; 129(3): 579–85.
55.
Fink M, Churan J, Wittmann M. Assessment of auditory temporal order thresholds – a comparison of different measurement procedures and the influence of age and gender. Restor Neurol Neurosci, 2005; 23: 1–16.
56.
Birkett EE, Talcott JB. Interval timing in children: effects of auditory and visual pacing stimuli and relationships with reading and attention variables. PLoS One, 2012; 7(8): e42820.
57.
Szelag E, Lewandowska M, Wolak T, Seniow J, Poniatowska R, Pöppel E i wsp. Training in rapid auditory processing ameliorates auditory comprehension in aphasic patients: A randomized controlled pilot study. J Neurol Sci, 2014; 338(1–2): 77–86.
58.
Oron A, Szymaszek A, Szelag E. Temporal information processing as a basis for auditory comprehension: Clinical evidence from aphasic patients. Int J Lang Commun Disord, 2015; 50(5): 604–15.
59.
Szeląg E, Szymaszek A. Nowe spojrzenie na zegar mózgowy: Test do badania rozumienia mowy u dzieci i dorosłych. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne; 2014.
60.
Lisker L, Abramson AS. A cross-language study on voicing in initial stops. Acoustical measurements. Word, 1964; 20: 384–422.
61.
Fogerty D, Humes LE, Kewley-Port D. Auditory temporal-order processing of vowel sequences by young and elderly listeners. J Acoust Soc Am, 2010; 127(4): 2509–20.
62.
Kanabus M, Szelag E, Kolodziejczyk I, Szuchnik J. Reproduction of auditory and visual standards in monochannel cochlear implant users. Acta Neurobiol Exp (Wars), 2004; 64(3): 395–402.
63.
Block RA, Zakay D. Prospective and retrospective duration judgments: A meta-analytic review. Psychon Bull Rev, 1997; 4(2): 184–97.
64.
Szeląg E, von Steinbüchel N, Pöppel E. Temporal processing disorders in patients with Broca’s aphasia. Neurosci Lett, 1997; 235(1–2): 33–36.
65.
Zhou B, Pöppel E, Bao Y. In the jungle of time: the concept of identity as a way out. Front Psychol, 2014; 5: 844.
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
