PRACA BADAWCZA
Skuteczność zdalnego treningu odczytywania mowy z ust u dorosłych
1
Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, Światowe Centrum Słuchu, Naukowe Centrum Obrazowania Biomedycznego, Warszawa/Kajetany
A - Koncepcja i projekt badania; B - Gromadzenie i/lub zestawianie danych; C - Analiza i interpretacja danych; D - Napisanie artykułu; E - Krytyczne zrecenzowanie artykułu; F - Zatwierdzenie ostatecznej wersji artykułu;
Data nadesłania: 27-03-2025
Data ostatniej rewizji: 09-06-2025
Data akceptacji: 01-07-2025
Data publikacji: 30-09-2025
Autor do korespondencji
Martyna Bryłka
Naukowe Centrum Obrazowania Biomedycznego, Światowe Centrum Słuchu, Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, ul. Mochanckiego 10, 02-042 Warszawa
Naukowe Centrum Obrazowania Biomedycznego, Światowe Centrum Słuchu, Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, ul. Mochanckiego 10, 02-042 Warszawa
Now Audiofonol 2025;14(3):23-34
SŁOWA KLUCZOWE
DZIEDZINY
STRESZCZENIE
Wprowadzenie:
Odczytywanie mowy z ust jest istotnym elementem wspierającym percepcję mowy, szczególnie w warunkach zakłóconego sygnału słuchowego lub u osób z ubytkiem słuchu. Pomimo udowodnionego znaczenia odczytywania mowy z ust tworzenie efektywnych treningów nadal pozostaje przedmiotem badań. Celem niniejszego projektu było sprawdzenie efektywności zdalnego komputerowego programu treningowego w poprawie umiejętności odczytywania mowy z ust u dorosłych.
Materiał i metody:
W badaniu wzięło udział 64 dorosłych uczestników ze słuchem w normie (31 mężczyzn, 33 kobiety), którzy zrealizowali miesięczny program treningowy obejmujący sześć sesji online oraz jedną stacjonarną sesję wprowadzającą. Przed rozpoczęciem treningu i po jego zakończeniu przeprowadzono test oceniający rozumienie słów, zdań i wypowiedzi prezentowanych w formie nagrań wideo pozbawionych dźwięku. Zastosowano analizę wariancji z powtarzanymi pomiarami, uwzględniając poziom złożoności materiału językowego oraz płeć uczestników.
Wyniki:
Trening znacząco poprawił ogólną poprawność odczytywania mowy z ust (F(1,62) = 48,18, p < .001, η2p = 0,437). Największy wzrost zaobserwowano w rozumieniu zdań (średni wzrost o 15,7 punktu procentowego), mniejszy w przypadku wypowiedzi (11,5 p.p.) i słów (7,6 p.p.). Kobiety osiągały ogólnie lepsze wyniki niż mężczyźni (F(1,62) = 7,08, p =.01), ale nie stwierdzono istotnych interakcji efektów treningu z płcią.
Wnioski:
Zdalny trening odczytywania mowy z ust jest skuteczną metodą poprawy percepcji wizualnej mowy u dorosłych. Uzyskane wyniki wskazują na istotną rolę zarówno procesów bottom-up, jak i top-down, szczególnie przy przetwarzaniu materiału bardziej złożonego. Wyniki mają potencjał aplikacyjny w terapii osób z ubytkiem słuchu oraz w sytuacjach komunikacyjnych o ograniczonej dostępności dźwięku.
Odczytywanie mowy z ust jest istotnym elementem wspierającym percepcję mowy, szczególnie w warunkach zakłóconego sygnału słuchowego lub u osób z ubytkiem słuchu. Pomimo udowodnionego znaczenia odczytywania mowy z ust tworzenie efektywnych treningów nadal pozostaje przedmiotem badań. Celem niniejszego projektu było sprawdzenie efektywności zdalnego komputerowego programu treningowego w poprawie umiejętności odczytywania mowy z ust u dorosłych.
Materiał i metody:
W badaniu wzięło udział 64 dorosłych uczestników ze słuchem w normie (31 mężczyzn, 33 kobiety), którzy zrealizowali miesięczny program treningowy obejmujący sześć sesji online oraz jedną stacjonarną sesję wprowadzającą. Przed rozpoczęciem treningu i po jego zakończeniu przeprowadzono test oceniający rozumienie słów, zdań i wypowiedzi prezentowanych w formie nagrań wideo pozbawionych dźwięku. Zastosowano analizę wariancji z powtarzanymi pomiarami, uwzględniając poziom złożoności materiału językowego oraz płeć uczestników.
Wyniki:
Trening znacząco poprawił ogólną poprawność odczytywania mowy z ust (F(1,62) = 48,18, p < .001, η2p = 0,437). Największy wzrost zaobserwowano w rozumieniu zdań (średni wzrost o 15,7 punktu procentowego), mniejszy w przypadku wypowiedzi (11,5 p.p.) i słów (7,6 p.p.). Kobiety osiągały ogólnie lepsze wyniki niż mężczyźni (F(1,62) = 7,08, p =.01), ale nie stwierdzono istotnych interakcji efektów treningu z płcią.
Wnioski:
Zdalny trening odczytywania mowy z ust jest skuteczną metodą poprawy percepcji wizualnej mowy u dorosłych. Uzyskane wyniki wskazują na istotną rolę zarówno procesów bottom-up, jak i top-down, szczególnie przy przetwarzaniu materiału bardziej złożonego. Wyniki mają potencjał aplikacyjny w terapii osób z ubytkiem słuchu oraz w sytuacjach komunikacyjnych o ograniczonej dostępności dźwięku.
FINANSOWANIE
NCN SYMFONIA 4 (nr 2016/20/W/NZ4/00354)
REFERENCJE (68)
3.
Mattys SL, Davis MH, Bradlow AR, Scott SK. Speech recognition in adverse conditions: a review. Lang Cogn Process, 2012; 27(7–8): 953–78; https://doi.org/10.1080/016909....
4.
Kuhl PK. Early language acquisition: cracking the speech code. Nat Rev Neurosci, 2004; 5(11): 831–43; https://doi.org/10.1038/nrn153....
5.
Tomasello M. Constructing a Language: A Usage-Based Theory of Language Acquisition. Cambridge (MA): Harvard University Press; 2003.
6.
Lavelli M, Fogel A. Developmental changes in mother-infant face-to-face communication: birth to 3 months. Dev Psychol, 2002; 38(2): 288–95; https: //doi.org/10.1037/0012-1649.38.2.288.
7.
Murray L, De Pascalis L, Bozicevic L, Hawkins L, Sclafani V, Ferrari PF. The functional architecture of mother-infant communication, and the development of infant social expressiveness in the first two months. Sci Rep, 2016; 6: 39019; https://doi.org/10.1038/srep39....
8.
Colonnesi C, Zijlstra BJ, van der Zande A, Bögels SM. Coordination of gaze, facial expressions and vocalizations of early infant communication with mother and father. Infant Behav Dev, 2012; 35(3): 523–32; https://doi.org/10.1016/j.infb....
9.
Alviar C, Sahoo M, Edwards LA, Jones W, Klin A, Lense M. Infant-directed song potentiates infants’ selective attention to adults’ mouths over the first year of life. Dev Sci, 2023; 26(5): e13359; https://doi.org/10.1111/desc.1....
11.
Bergeson TR, Houston DM, Miyamoto RT. Effects of congenital hearing loss and cochlear implantation on audiovisual speech perception in infants and children. Restor Neurol Neurosci, 2010; 28(2): 157–65; https://doi.org/10.3233/RNN-20....
12.
Kaczorowska-Bray K, Milewski S. Specyfika rozwoju umiejętności komunikacyjnych dzieci z uszkodzeniem narządu wzroku. Logopedia, 2022; 51(2): 77–95.
13.
Pruszewicz A. Fizjologiczny rozwój mowy. W: Foniatria kliniczna. Pruszewicz A (red.). Warszawa: PZWL; 1992, s. 222–5.
14.
Rosenblum LD. Primacy of multimodal speech perception. W: The handbook of speech perception. Pisoni DB, Remez RE (red.). Oxford: Blackwell Publishing; 2005, s. 51–78.
15.
Matyjek M, Kita S, Torralba Cuello M, Soto Faraco S. Multisensory integration of speech and gestures in a naturalistic paradigm. Hum Brain Mapp, 2024; 45(11): e26797; https://doi.org/10.1002/hbm.26....
17.
Auer ET Jr, Bernstein LE, Singh M. Comparing cortical activity during the perception of two forms of biological motion for language communication. International Conference on Auditory-Visual Speech Processing – AVSP 2001.
18.
Bernstein LE, Demorest ME, Tucker PE. Speech perception without hearing. Percept Psychophys, 2000; 62: 233–52; https://doi.org/10.3758/BF0320....
20.
Summerfield Q. Lipreading and audio-visual speech perception. Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci, 1992; 335(1273): 71–8; https://doi.org/10.1098/rstb.1....
21.
Chen Y, Hazan V. Developmental factors and the non-native speaker effect in auditory-visual speech perception. J Acoust Soc Am, 2009; 126(2): 858–65; https://doi.org/10.1121/1.3158....
22.
Cienkowski KM, Carney AE. Auditory-visual speech perception and aging. Ear Hear, 2002; 23(5): 439–49; https://doi.org/10.1097/000034....
23.
Gijbels L, Yeatman J, Lalonde K, Doering P, Lee A. Audiovisual speech perception benefits are stable from preschool through adolescence. Multisens Res, 2024; 37(4–5): 317–40; https://doi.org/10.1163/221348....
25.
Amieva H, Ouvrard C, Meillon C, Rullier L, Dartigues JF. Death, depression, disability, and dementia associated with self-reported hearing problems: a 25-year study. J Gerontol A Biol Sci Med Sci, 2018; 73(10): 1383–9; https://doi.org/10.1093/gerona....
26.
Lawrence BJ, Jayakody DMP, Bennett RJ, Eikelboom RH, Gasson N, Friedland PL. Hearing loss and depression in older adults: a systematic review and meta-analysis. Gerontologist, 2020; 60(3): e137–54; https://doi.org/10.1093/geront....
27.
Mikkola TM, Portegijs E, Rantakokko M, Gagné J-P, Rantanen T, Gagne J-P, Rantanen T, Viljanen A. Association of self-reported hearing difficulty to objective and perceived participation outside the home in older community-dwelling adults. J Aging Health, 2015; 27(1): 103–22; https://doi.org/10.1177/089826....
28.
Bennion A, Forshaw MJ. Insights from the experiences of older people with hearing impairment in the United Kingdom: recommendations for nurse-led rehabilitation. Int J Older People Nurs, 2013; 8(4): 270–8; https://doi.org/10.1111/j.1748....
29.
Schmitt R, Meyer M, Giroud N. Improvements in naturalistic speech-in-noise comprehension in middle-aged and older adults after 3 weeks of computer-based speechreading training. NPJ Aging, 2023; 9: 1–8; https://doi.org/10.1038/s41539....
30.
Bernstein JGW, Auer ET, Tucker PE. Does training enhance visual speech perception? Los Angeles: House Ear Institute; 1998.
31.
Santana RS, Menezes EC, Ralin V, Givigi S, Batorowicz B. Lipreading as a communication strategy to enhance speech recognition in individuals with hearing impairment: a scoping review. CoDAS, 2023; 35: e20220273; https://doi.org/10.1590/2317-1....
32.
Ewing I. O odczytywaniu mowy z ust i aparatach słuchowych. Góralówna M (oprac.), Szczepankowski B (tłum.). Warszawa: Polski Związek Głuchych; 1974.
33.
van Uden A. A world of language for deaf children. Amsterdam: Swets & Zeitlinger; 1977.
34.
Campbell R. Speechreading: advances in understanding its cortical bases and implications for deafness and speech rehabilitation. Scand Audiol Suppl, 1998; 49: 80–6; https://doi.org/10.1080/010503....
35.
MacLeod A, Summerfield Q. Quantifying the contribution of vision to speech perception in noise. Br J Audiol, 1987; 21(2): 131–41; https://doi.org/10.3109/030053....
36.
Ross LA, Saint-Amour D, Leavitt VM, Javitt DC, Foxe JJ. Do you see what I am saying? Exploring visual enhancement of speech comprehension in noisy environments. Cereb Cortex, 2007; 17(5): 1147–53; https://doi.org/10.1093/cercor....
37.
Tye-Murray N, Sommers MS, Spehar B. Audiovisual integration and lipreading abilities of older adults with normal and impaired hearing. Ear Hear, 2007; 28(5): 656–68; https://doi.org/10.1097/AUD.0b....
38.
Feld JE, Sommers MS. Lipreading, processing speed, and working memory in younger and older adults. J Speech Lang Hear Res, 2009; 52(6): 1555–65; https://doi.org/10.1044/1092-4...).
39.
Spehar BP, Tye-Murray N, Sommers M, Barcroft J. Audiovisual speech perception and lipreading abilities of older adults with normal and impaired hearing. Ear Hear, 2008; 29(3): 398–408.
40.
Kovačević T, Isaković L. The role and significance of lip-reading. Teme, 2023; XLVII(4): 923–38.
41.
Domagała-Zyśk E. Kompetencje młodzieży gimnazjalnej z uszkodzeniami słuchu w zakresie pisania w języku angielskim. W: Teoria i praktyka oddziaływań profilaktyczno-wspierających rozwój osób z niepełnosprawnością. Baran J, Gunia G (red.), 2013; t. 2, vol. 1, s. 155–75.
42.
Peirce J, Gray JR, Simpson S, MacAskill M, Höchenberger R, Sogo H, i wsp. PsychoPy2: experiments in behavior made easy. Behav Res Methods, 2019; 51(1): 195–203; https://doi.org/10.3758/s13428....
43.
Bernstein LE. Response errors in females’ and males’ sentence lipreading necessitate structurally different models for predicting lipreading accuracy. Lang Learn, 2018; 68: 127–58; https://doi.org/10.1111/lang.1....
45.
R Core Team. R: a language and environment for statistical computing, version 4.1 [software], 2021.
46.
Bernstein LE, Jordan N, Auer ET, Eberhardt SP. Lipreading: a review of its continuing importance for speech recognition with an acquired hearing loss and possibilities for effective training. Am J Audiol, 2022; 31(2): 453–69; https://doi.org/10.1044/2021_A....
47.
Blumsack JT, Bower CR, Ross ME. Comparison of speechreading training regimens. Percept Mot Skills, 2007; 105(3 Pt 1): 988–96; https://doi.org/10.2466/pms.10....
48.
Buchanan-Worster E, Hulme C, Dennan R, MacSweeney M. Speechreading in hearing children can be improved by training. Dev Sci, 2021; 24(6): e13124; https://doi.org/10.1111/desc.1....
49.
Bernstein LE, Auer ET Jr, Tucker PE. Enhanced speechreading in deaf adults: can short-term training/practice close the gap for hearing adults? J Speech Lang Hear Res, 2001; 44(1): 5–18; https://doi.org/10.1044/1092-4...).
50.
50; Bothe HH. Training of speechreading for severely hearing-impaired persons by human and computer. 7th IEEE International Conference on Advanced Learning Technologies ICALT 2007, s. 913–4; https://doi.org/10.1109/ICALT.....
51.
Lonka E. Speechreading instruction for hard-of-hearing adults: effects of training face-to-face and with a video programme. Scand Audiol, 1995; 24(3): 193–8.
52.
Goldstone RL. Perceptual learning. Annu Rev Psychol, 1998; 49: 585–612; https://doi.org/10.1146/annure....
53.
Bernstein LE. Visual speech perception. W: Audiovisual speech processing. Vatikiotis-Bateson E, Bailly G, Perrier P (red.). Cambridge: Cambridge University Press; 2012, s. 21–39; https://doi.org/10.1017/CBO978....
54.
McGurk H, MacDonald J. Hearing lips and seeing voices. Nature, 1976; 264(5588): 746–8; https://doi.org/10.1038/264746....
55.
Bernstein LE, Auer ET, Eberhardt SP. During lipreading training with sentence stimuli, feedback controls learning and generalization to audiovisual speech in noise. Am J Audiol, 2022; 31(1): 57–77; https://doi.org/10.1044/2021_A....
56.
Plutecka K. Metody kształtowania mowy u dzieci niesłyszących. Przegląd stanowisk. Logopedia Silesiana, 2016; 5: 59–72; https://journals.us.edu.pl/ind... SILESIANA/article/view/7267.
57.
Rosenblum LD, Miller RM, Sanchez K. Lip-read me now, hear me better later: cross-modal transfer of talker-familiarity effects. Psychol Sci, 2007; 18(5): 392–6; https://doi.org/10.1111/j.1467....
58.
Kaczmarek BLJ. Słuch fonematyczny a percepcja wypowiedzi słownych. Kosmos, 1998; 47(3): 271–6.
59.
Krakowiak K, Kołodziejczyk R, Borowicz A, Domagała-Zyśk E. Student niesłyszący we wspólnocie akademickiej. Lublin: Wydawnictwo KUL; 2011.
60.
Spehar B, Goebel S, Tye-Murray N. Effects of context type on lipreading and listening performance and implications for sentence processing. J Speech Lang Hear Res, 2015; 58(3): 1093–102; https://doi.org/10.1044/2015_J....
61.
Kupisiewicz M. Sprostać wyzwaniom – uczeń z wadą słuchu w edukacji inkluzyjnej. Stud Teor Wych, 2020; 11(4): 87–102.
62.
Fisher CG. Confusions among visually perceived consonants. J Speech Hear Res, 1968; 11(4): 796–804; https://doi.org/10.1044/jshr.1....
63.
Irwin JR, Whalen DH, Fowler CA. A sex difference in visual influence on heard speech. Percept Psychophys, 2006; 68: 582–92; https://doi.org/10.3758/BF0320....
64.
Ruytjens L, Albers F, Van Dijk P, Wit H, Willemsen A. Neural responses to silent lipreading in normal hearing male and female subjects. Eur J Neurosci, 2006; 24(6): 1835–44; https://doi.org/10.1111/j.1460....
65.
Johnson FM, Hicks LH, Goldberg TE, Myslobodsky MS. Sex differences in lipreading. Bull Psychon Soc, 1988; 26(2): 106–8; https://doi.org/10.3758/bf0333....
66.
Auer ET Jr, Bernstein LE. Enhanced visual speech perception in individuals with early-onset hearing impairment. J Speech Lang Hear Res, 2007; 50(5): 1157–65.
67.
Krakowiak B. Fonogesty jako narzędzie formowania języka dzieci z uszkodzonym słuchem. Lublin: Wydawnictwo UMCS; 1995, s. 67.
68.
Góralówna M, Hołyńska B. Rehabilitacja małych dzieci z wadą słuchu. Warszawa: PZWL; 1984.
Udostępnij
ARTYKUŁ POWIĄZANY
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
